Zasady ochrony środowiska w serwisach blacharsko-lakierniczych

Zagadnienia ochrony środowiska mają szczególne znaczenie w serwisach samochodowych, zarówno dokonujących napraw mechanicznych, jak i blacharsko-lakierniczych. Jest to spowodowane emisją zanieczyszczeń do powietrza oraz znaczącą ilością odpadów niebezpiecznych, które są wytwarzane przez tego typu podmioty. 

Zagadnienia te regulują w chwili obecnej dwa podstawowe akty prawne: 
Do przepisów tych wydanych zostało szereg aktów wykonawczych, które precyzują zagadnienia związane ze sposobem prowadzenia ewidencji, sprawozdawczości do właściwych organów ochrony środowiska, procedur uzyskiwania decyzji i pozwoleń oraz prowadzenia pomiarów. Przepisy te zostały przytoczone na końcu niniejszego referatu.

Referat ma za zadanie przybliżyć obowiązki przedsiębiorców prowadzących serwisy samochodowe, w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami. Ze względu na obszerność tematu skoncentrowano się wyłącznie na podstawowych zagadnieniach.

1. Gospodarka odpadami

Pozwolenia
Wytwórca odpadów, tj. każdy podmiot którego działalność powoduje powstawanie odpadów zobowiązany jest do złożenia informacji lub uzyskania stosownych decyzji lub pozwoleń na gospodarowanie odpadami. Jest to uzależnione od ilości i rodzaju odpadów, które są przez niego wytwarzane. I tak:
Pozwolenie można uzyskać po przedłożeniu stosownych wniosków w organie ochrony środowiska (dla serwisów samochodowych jest to starostwo powiatowe).

Ewidencja odpadów
Wytwarzane odpady muszą być ewidencjonowane. Ewidencję w obrocie odpadami prowadzi się przy użyciu następujących dokumentów:
Karta przekazania odpadów jest podstawowym dokumentem, który potwierdza sposób zagospodarowania odpadów. W przypadku przekazania odpadów innemu posiadaczowi (firmie obsługującej wywóz odpadów) należy ten fakt potwierdzić właśnie na karcie przekazania. Jest ona sporządzana w 3 egzemplarzach (po jednym egzemplarzu dla: przekazującego odpad, firmy transportującej i przejmującego odpad). Obowiązek sporządzania karty ciąży na posiadaczu odpadów, który ten odpad przekazuje.

Karta ewidencji musi być prowadzona dla każdego rodzaju odpadu oddzielnie przez posiadacza odpadów, który wytwarza powyżej 100 kg odpadów niebezpiecznych rocznie.
Dodatkowo raz w roku sporządza się roczne zestawienie o ilościach i sposobach gospodarowania nimi, które przesyła się do Urzędu Marszałkowskiego i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska.

Klasyfikacja odpadów
Zasady klasyfikowania odpadów określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001r. w sprawie katalogu odpadów. Znajduje się tam również lista odpadów wraz z wyróżnionymi odpadami niebezpiecznymi. Bardzo ważne jest, aby w gospodarowaniu odpadami, przy sporządzaniu wniosków, sprawozdań oraz w obrocie odpadami posługiwać się wyłącznie kategoriami określonymi w w/w rozporządzeniu.

Zasady gospodarowania odpadami
Powstające w trakcie działalności odpady muszą być gromadzone selektywnie, w specjalnych pojemnikach. Niedopuszczalne jest mieszanie odpadów różnego typu, w szczególności zabronione jest mieszanie odpadów niebezpiecznych z odpadami innymi niż niebezpieczne. 
Miejsce gromadzenie odpadów (przed ich przekazaniem specjalistycznej firmie), powinno spełniać następujące warunki:
Przekazanie odpadów
Wytwórca odpadów, a więc w naszym przypadku serwis samochodowy może zlecić obowiązek gospodarowania odpadami innemu posiadaczowi odpadów, pod warunkiem że podmiot ten posiada stosowne zezwolenia (na zbiórkę, transport, odzysk lub unieszkodliwianie odpadów). Przy przekazaniu odpadów należy fakt ten potwierdzić na karcie przekazania odpadów, która sporządzana jest w 3 egzemplarzach (po jednym egzemplarzu dla każdej ze stron). 
W przypadku przekazywania odpadów firmie, która posiada zezwolenie wyłącznie w zakresie transportu odpadów, zlecający taki transport ma obowiązek wskazać posiadacza odpadów, do którego należy dostarczyć te odpady.

2. Zagadnienia ochrony środowiska

Pozwolenia Każdy podmiot korzystający ze środowiska (czyli m.in. każdy przedsiębiorca w rozumieniu ustawy Prawo działalności gospodarczej) jest zobowiązany na podstawie obowiązujących przepisów podjąć decyzję o konieczności uzyskania odpowiedniego zezwolenia. Wyróżniamy następujące rodzaje pozwoleń:
Istnieją w przepisach szczegółowych liczne zwolnienia lub warunki, w których instalacja nie będzie wymagała pozwolenia, a jedynie zgłoszenia. 
Pozwolenie zintegrowane jest wymagane dla instalacji, których funkcjonowanie ze względu na rodzaj i skalę prowadzonej działalności, mogą powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości. Są to m.in. instalacje do powierzchniowej obróbki substancji, przedmiotów lub produktów, z wykorzystaniem rozpuszczalników organicznych, o zużyciu rozpuszczalnika ponad 150 kg na godzinę lub ponad 200t rocznie.

Sprawozdawczość
Każdy podmiot jest zobowiązany prowadzić aktualizowaną co kwartał ewidencję: 
Ewidencja ta jest prowadzona w zakresie, w którym podmiot rzeczywiście podlega przepisom o korzystaniu ze środowiska.

Dane te służą do sporządzania kwartalnych sprawozdań do Urzędu Marszałkowskiego i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska oraz obliczania należnych opłat za korzystanie ze środowiska (tak zwanych „opłat marszałkowskich”). Wysokość opłat określona została w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 2004r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska.

3. Lotne Związki Organiczne

Pod pojęciem lotne związki organiczne „LZO”, rozumie się każdy związek organiczny mający w temperaturze 293,15 K prężność par nie mniejszą niż 0,01 kPa, względnie posiadający analogiczną lotność w szczególnych warunkach użytkowania. Ogłoszona 21 kwietnia 2004 roku Dyrektywa 2004/42/CE dotyczy ograniczenia emisji tych związków w warsztatach lakierniczych przez zmniejszenie zawartości LZO w farbach, lakierach i produktach do odnawiania pojazdów. Ze względu na to, że temat dyrektywy jest przedmiotem innego wystąpienia, w poniższym tekście skupię się krótko na obecnych regulacjach prawnych dotyczących LZO.
LZO są przedmiotem rozporządzenia w sprawie standardów emisyjnych z instalacji oraz rozporządzenia w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji. 

Pierwsze rozporządzenie określa m.in. standardy emisyjne w zakresie wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza zróżnicowane w zależności od rodzaju działalności, technologii lub operacji technicznej oraz terminu oddania instalacji do eksploatacji. W rozdziale 6, który poświęcony jest wyłącznie instalacjom, w których używane są rozpuszczalniki organiczne, instalacje podzielone zostały na 2 kategorie:

Przepisy dotyczące standardów emisyjnych obowiązują dla instalacji nowych, a od dnia 1 listopada 2007 r. również dla instalacji istniejących.

Drugi podział uzależniony jest od rocznego zużycia LZO. Wyróżniono tutaj również 2 kategorie:
Podział ten ma wpływ na wysokość standardów emisyjnych oraz sposób obliczania spełnienia standardów.
Standardy emisyjne dla instalacji o zużyciu LZO poniżej 15 Mg zostały określone w załączniku nr 10 tabeli nr 1 pkt. 8. Podane są tam 2 wartości:
100 * (Z – (H + D1 + O + W + R + G)) / (Z + D2) < S2;

gdzie:
Z — zużycie LZO,
H — masa LZO zawartych w produktach o wartości handlowej,
D1 — masa LZO odzyskanych w celu ich wtórnego użycia, lecz nie w tej instalacji,
D2 — masa LZO odzyskanych, ponownie użytych w tej instalacji,
O — masa LZO zawartych w odpadach,
W — masa LZO zawartych w ściekach,
R — masa LZO utraconych lub zatrzymanych w urządzeniach redukujących emisję LZO, nieuwzględnionych w O i W,
G — masa LZO zawartych w gazach odlotowych wprowadzanych do powietrza w sposób zorganizowany.

Dla instalacji zużywających powyżej 15 Mg LZO w roku standardy emisyjne określone są w załączniku nr 10 tabeli nr 3. Wyrażane są one jako stosunek masy LZO do jednostki powierzchni produktu oraz jako stosunek masy LZO do jednostki produktu:
Procesy prowadzone w instalacjach, w których używane są LZO Roczna produkcja w szt. Standard emisyjny LZO – S4 instalacje nowe instalacje istniejące
1 2 3 4
Lakierowanie samochodów osobowych > 5.000 45 g/m2
lub
1,3 kg na sztukę + 33 g/m2 60 g/m2 
lub
1,9 kg na sztukę + 41 g/m2
? 5.000 konstrukcji skorupowych
lub
> 3.500 podwozi 90 g/m2
lub
1,5 kg na sztukę + 70 g/m2 90 g/m2
lub
1,5 kg na sztukę + 70 g/m2
Lakierowanie kabin samochodów ciężarowych ? 5.000 65 g/m2 85 g/m2
> 5.000 55 g/m2 75 g/m2
Lakierowanie samochodów ciężarowych i dostawczych ? 2.500 90 g/m2 120 g/m2
> 2.500 70 g/m2 90 g/m2
Lakierowanie autobusów ? 2.000 210 g/m2 290 g/m2
> 2.000 150 g/m2 225 g/m2

Wartość S4 oblicza się z następującego wzoru:

(Z – (H + D1 + O + W + R)) / P ? S4;

gdzie:
Z — zużycie LZO,
H — masa LZO zawartych w produktach o wartości handlowej,
D1 — masa LZO odzyskanych w celu ich wtórnego użycia, lecz nie w tej instalacji,
O — masa LZO zawartych w odpadach,
W — masa LZO zawartych w ściekach,
R — masa LZO utraconych lub zatrzymanych w urządzeniach redukujących emisję LZO, nieuwzględnionych w O i W,
P – ilość jednostek produktu lub jednostki powierzchni produktu

Rozporządzenia w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji określa, dla jakich instalacji wymagane są pomiary emisji oraz czy mają to być ciągłe, czy okresowe pomiary wielkości emisji. Zgodnie z tym rozporządzeniem pomiary wielkości emisji prowadzi się dla instalacji „do lakierowania lub obróbki wykończeniowej pojazdów, w tym w ramach napraw, których zdolność produkcyjna wymaga zużycia LZO nie mniej niż 0,5 Mg/rok”, przy czym:

Dla „instalacji istniejących” przepisy te obowiązują dopiero od 1 listopada 2007 r. 

Ciągłe i okresowe pomiary emisji LZO wykonuje się metodą ciągłej detekcji płomieniowo-jonizacyjnej, oznaczając całkowity węgiel organiczny i dokonując — w przypadku pomiarów okresowych — trzykrotnego odczytu. Pomiary okresowe wykonuje się raz na rok.

4. Spis aktów prawnych

Poniżej wymieniono podstawowe akty prawne, które regulują obowiązki serwisów samochodowych w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami.